Keynote
Maandagochtend 11 maart 2025
Hoe zijn woorden en daden uit elkaar gegroeid en hoe brengen we ze weer bij elkaar?
Jacquelien Bulterman-Bos
In de onderwijspraktijk draait het om daden; het vakmanschap van leraren vraagt immers om handelingskennis. Maar handelingskennis lijkt weinig waardering te krijgen: daden van vakmanschap hebben een lagere status dan woorden óver vakmanschap. Jacquelien Bulterman schetst hoe woorden en daden uit elkaar zijn gegroeid. Als reactie daarop heeft het belang van praktijkervaring wel meer erkenning gekregen. Toch blijft het voor veel studenten moeilijk om de conceptuele kennis van de opleiding te verbinden met de daden in de klas. Tussen woorden en daden lijkt nog steeds een missing link te bestaan. Vakmanschap komt dan onvoldoende tot ontwikkeling. Hoe overbruggen we deze werelden? Hoe ziet een onderwijsstelstel eruit waarin vakmanschap centraal staat? Wat betekent dit voor de lerarenopleiding van de toekomst?
De loopbaan van Jacquelien Bulterman-Bos staat in het teken van de verbinding tussen wetenschap en vakmanschap. Als student onderwijskunde werd ze leraar en merkte toen al dat wetenschap en vakmanschap verschillende werelden vormen. Haar activiteiten als lerarenopleider, universitair docent, lector en gasthoogleraar op UC Berkeley combineerde zij met uitstapjes naar de praktijk. Over deze zoektocht schreef zij onlangs ‘Het lerarentekort. Pleidooi voor vakmanschap,’ dat een snaar raakte in het onderwijsveld (Amsterdam University Press, 2023).
Parallelle keynotes
Dinsdagochtend 11 maart 2025
Nynke Bos
Lector Teaching, Learning & Technology, Hogeschool Inholland
Mascha Enthoven
Lector De Pedagogische Opdracht, Hogeschool Rotterdam
Carlos van Kan
Lector Pedagogische professionaliteit van leraren, Hogeschool Rotterdam
Onderwijsinnovatie: Meer dan alleen vernieuwen
3. Digitalisering en onderwijs
Onderwijsinnovatie lijkt vaak simpel: een nieuwe tool, methode of aanpak invoeren en je bent klaar. Maar de realiteit is complexer. In deze keynote ga ik dieper in op de uitdagingen en processen die onderwijsinnovatie zo moeilijk maken. Ik bied een kijkje achter de schermen van de werkwijzen en keuzes die nodig zijn om echte, duurzame verandering te bereiken. Door meer inzicht te krijgen in deze ingewikkelde materie, leer je hoe je vanuit een breder perspectief kunt werken aan je eigen onderwijsinnovaties, groot of klein. Want onderwijsinnovatie gaat over meer dan alleen de innovatie zelf – het gaat om verandering die blijft.
Dr. Nynke Bos is lector “Teaching, Learning & Technology” bij Hogeschool Inholland. Ze richt zich op onderwijskundige innovaties en onderzoekt zowel de processen als de resultaten van vernieuwingen in het onderwijs. Het lectoraat focust op innovatieve leermethoden en technologieën ter verbetering van het leerproces van studenten.
Het vergroten van verantwoordingskracht van leraren en schoolteams
4. Regie, autonomie en leiderschap
Goed leerkrachthandelen kenmerkt zich door een gerichtheid op de brede vorming van leerlingen, verantwoord door een zorgvuldige analyse van leerbehoeften. Leerkrachten worden echter beoordeeld op leerlingprestaties, veelal in kernvakken taal en rekenen. Zij worden daarbij onvoldoende bevraagd op de analyses die ten grondslag liggen aan hun handelen. Hierdoor wordt hun professionaliteit onvoldoende benut en gestimuleerd. Mascha Enthoven pleit daarom voor het versterken van de verantwoordingskracht van leraren en schoolteams door autoriteit te verlenen aan het narratief bij hun handelen. Zij beschrijft een hierbij passende werkwijze en de opbrengsten van het werken volgens deze werkwijze in de lerarenopleidingen en het werkveld.
Mascha startte als onderzoeker van expert-leerkrachthandelen in het voorkomen van gedragsproblemen en in het bevorderen van veerkracht van leerlingen. Flexibiliteit in het interpreteren van klassensituaties is hierin cruciaal. Haar lectoraat richt zich daarom op de vaardigheid van (aanstaande) leerkrachten om klassensituaties te onderzoeken en vanuit aanvullende perspectieven te benaderen.
Pedagogische vragen stellen aan je onderwijspraktijk: waarom en hoe dan?
1. Pedagogiek, didactiek en vakdidactiek
Wat betekent het om je eigen onderwijspraktijk pedagogische te bevragen? Hoe kunnen we aanstaande leraren daar warm voor krijgen? En wat vraagt dat van ons als lerarenopleiders? Van Kan belicht deze vragen vanuit zijn drie bouwstenen van pedagogische professionaliteit: (1) pedagogisch bewust zijn gaat over het gewaar zijn dat er in de dagelijkse onderwijspraktijk altijd verschillende belangen voor leerlingen spelen, (2) pedagogisch legitimeren gaat over het wegen van die belangen in het licht gearticuleerde pedagogische waarden en idealen, en (3) pedagogische handelen betreft het op de best mogelijke wijze uitdrukking geven aan die pedagogische waarden en idealen.
Carlos van Kan is lector pedagogische professionaliteit bij kenniscentrum talentontwikkeling van hogeschool Rotterdam. Hij richt zijn onderzoek op de vraag hoe middels opleiding en professionalisering (aanstaande) leraren hun pedagogische opdracht kunnen versterken. Hij is lid van het bestuur van de VOR en lid van het sectoraal adviescollege hoger pedagogisch onderwijs.
Jannette Prins
Docentonderzoeker, Thomas More Hogeschool
Sabine Severiens
Hoogleraar Onderwijskunde, Erasmus Universiteit
Patrick Sins
Lector Leren, Hogeschool Rotterdam
Leiderschap door onderzoek, van daden naar woorden
4. Regie, autonomie en leiderschap
Leraren oefenen op allerlei manieren leiderschap uit. Persoonlijk leiderschap als ze de touwtjes van hun eigen ontwikkeling in handen nemen; pedagogisch leiderschap als ze hun betrokkenheid bij het leren van de leerlingen vormgeven. Maar leraren tonen ook in groeiende mate leiderschap in het ontwikkelen en onderzoeken van hun vakmanschap. Jannette Prins laat zien hoe leraren door onderzoek, kennis ontwikkelen die het niveau van hun klas en vak overstijgt. Door leraaronderzoek komt kennis en wijsheid uit praktijk (daden) beschikbaar als kennis (woorden) voor andere leraren, Van daden naar woorden.
Jannette Prins is taalkundige en expert jonge kind bij Thomas More Hogeschool in Rotterdam. Bij het lectoraat doet zij promotieonderzoek naar de invloed van de fysieke omgeving op het speel- en taalgedrag van jonge kinderen.
We moeten meer lef hebben!
2. Kansrijke schoolloopbanen
Een van de dominante geluiden in recent onderzoek naar de aandacht voor diversiteit en ongelijkheid in lerarenopleidingen is het ongemak dat opleiders voelen bij het onderwerp, en het gebrek aan lef zoals het soms verwoord wordt. In deze presentatie geeft Sabine Severiens een overzicht van recent onderzoek naar het thema ongelijkheid in de lerarenopleiding, de valkuilen en interessante nieuwe benaderingen.
Sabine Severiens is hoogleraar Onderwijskunde (in het bijzonder onderwijs en diversiteit) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het belangrijkste thema in haar werk is onderwijsongelijkheid. Hierbij richt ze zich op lesgeven in divers samengestelde klassen en het versterken van professionele capaciteit op dat terrein. Meer recentelijk doet ze verschillende projecten op het gebied van mentoring en grootstedelijk talent. Ze geeft les in de master Onderwijswetenschappen en is programmadirecteur van de bachelor Pedagogische en Onderwijswetenschappen.
Van woorden naar daden: zelfregulerend leren activeren op de lerarenopleiding
1. Pedagogiek, didactiek en vakdidactiek
Voordat studenten met succes de baas kunnen zijn over hun eigen leerproces en dit later ook bij hun eigen leerlingen kunnen aanleren, zullen ze van iemand moeten leren hoe dat in zijn werk gaat. Dat klinkt heel logisch, maar toch wordt er weinig naar gehandeld binnen de lerarenopleiding. Eigenaarschap en zelfstandigheid verlangen van studenten begint bij hen leren hoe ze moeten leren. Ja, maar hoe dan? Door je lessen te ondertitelen. Patrick vertelt er meer over in zijn lezing waarbij je ontdekt hoe je jouw woorden kunt omzetten in daadkrachtig leren.
Patrick Sins is werkzaam als lector Leren bij de Hogeschool Rotterdam en als lector Vernieuwingsonderwijs bij Thomas More Hogeschool. Hij houdt zich onder meer bezig met het versterken van zelfregulerend leren door leraren en lerarenopleiders. Patrick is ook hoofdredacteur van het Tijdschrift voor OnderwijsPraktijkStudies – TOPS het open access tijdschrift voor en over praktijkgericht onderwijsonderzoek.
Wouter Smets
Assistant professor Educational Sciences, Erasmus Universiteit
Lia Voerman
Lector Didactiek van hoge verwachtingen, Hogeschool Rotterdam
Ivo Vrouwe
Lector Docent-professionalisering en blended onderwijs, Hogeschool Rotterdam
Van theorie naar praktijk, of omgekeerd? Hoe student-leraren denken met [vak]didactiek
1. Pedagogiek, didactiek en vakdidactiek
We verwachten veel van studenten wanneer ze stage doen. Niet alleen het goede doen, maar ook weten waarom ze dat doen. In deze presentatie toont Wouter Smets aan de hand van onderzoek bij student-leraren geschiedenis, hoe zij pedagogische, didactische en vakdidactische kennis uit hun opleiding gebruiken wanneer ze lessen ontwerpen. Hij toont ook waar en hoe hierbij soms kortsluiting ontstaat in het hoofd van leraren-in-opleiding. Het kunnen beslissingen nemen over onderwijsontwerp veronderstelt een rijk ontwikkelde pedagogische en [vak]didactische kennis. Wouter Smets eindigt met de vraag of kennis van de pedagogiek, didactiek en vakdidactiek elkaar kunnen versterken of net in de weg zitten wanneer studenten leren lesgeven.
Hoge verwachtingen: de verbinding met kansrijke schoolloopbanen voor alle leerlingen
2. Kansrijke schoolloopbanen
In deze keynote gaan we het hebben over verwachtingen. Vooral over hoe je met behulp van hoge verwachtingen invloed kunt hebben op de ontwikkeling en de motivatie van je leerlingen of studenten. Vanuit de pedagogiek is het van belang om je studenten of leerlingen te benaderen vanuit hoge verwachtingen. Verwachtingen hebben ook invloed op je didactisch handelen. Je kunt hoge verwachtingen laten zien in elk moment. Over hoe dat te doen gaat deze keynote, waarbij we inzoomen op de rol van feedback, vragen stellen en beperkt aanwijzingen geven bij het laten zien van verwachtingen. De theorie zal toegelicht worden aan de hand van klassenopnames, waarin docenten laten zien hoe ze lesgeven vanuit hoge verwachtingen.
Lia is begonnen als orthopedagoog en docent in het VMBO. Vervolgens heeft ze samen met Frans Faber de benadering ‘ Didactisch Coachen’ ontwikkeld en dat later in haar promotie onderzoek wetenschappelijk onderbouwd. Didactisch Coachen is een operationalisering van hoge verwachtingen in de klas, door docenten bewust te maken van hun microverwachtingen en hun gedrag daarop te sturen.
Mensgerichte Digitalisering: Technologie in Dienst van Onderwijs
3. Digitalisering en onderwijs
De digitale transformatie van het onderwijs is in volle gang. Maar is digitalisering een doel op zich, of een middel om leerdoelen te versterken? Deze keynote verkent hoe technologie, zoals AI, kan bijdragen aan rijkere leerervaringen en tegelijkertijd belangrijke vaardigheden zoals kritisch denken, creativiteit en digitale geletterdheid kan bevorderen.
Ivo Vrouwe belicht deze vraagstukken vanuit een Human-Centered Design perspectief, waarin de mens centraal staat, niet de technologie. Hoe zorgen we ervoor dat digitalisering docenten en studenten ondersteunt in plaats van vervangt? Wat hebben zij écht nodig om zich succesvol te ontwikkelen in deze digitale wereld?
Ivo Vrouwe is lector bij Kenniscentrum Talentontwikkeling, Hogeschool Rotterdam, met expertise in docentprofessionalisering en blended onderwijs. Hij heeft architectuur gestudeerd en waardevolle onderwijservaringen opgedaan in België en Nederland. Met een PhD in onderwijsontwerp richt zijn onderzoek zich op studentgericht, activerend onderwijs en de toepassing van leertechnologie in praktijkgericht onderwijs.